Ga naar de inhoud

Auteurs:
Olivier Graeven – Braaksma & Roos Architectenbureau
Martijn van der Steen – -rIaIb-, restauratie advies en begeleidingsbureau, strategisch monumentenbeheer

Den Haag, 14 december 2012

Consolidatie

De Nijenbeek is in 2015 en 2016 geconsolideerd. Dat wil zeggen; niet gerestaureerd maar bevroren in de tijd, met alle sporen van dat moment, inclusief de kogelgaten vanuit WO II.

Nieuw dak

Het nieuwe dak is verzonken aangelegd zodat die uit het zicht blijft.

Muurkroon

De muurkroon moest voor het grootste deel vervangen worden. Een nieuwe betonnen binnenrng zorgt voor versteviging en een betere waterafvoer.

Spuwers

De spuwers die het regenwater afvoeren zijn van Italiaans natuursteen gemaakt.

Metselwerk

Oorspronkelijke bakstenen zijn zoveel mogelijk weer gebruikt, er zijn 5500 nieuwe handgevormde kloostermoppen op ouderwetse wijze gebakken.

Bescherming muren

Diverse muren zijn aan de bovenkant bedekt met een coating en gaaswerk waar grassen en vetplanten op groeien. Dit zorgt voor extra bescherming tegen vocht.

Kelders

De kelders zijn zoveel mogelijk intact gelaten voor de vleermuizen.

Balken

De middeleeuwse balken zijn geconserveerd en met een ijzeren netwerk beschermd.

Loopbrug

Een nieuwe loopbrug is gemaakt en in 2018 geplaatst waarbij ook de watergang weer is open gegraven. Tijdens deze graafwerkzaamheden is er ook archeologisch onderzoek gedaan.

Beschermde soorten

De ruïne moet toegankelijk blijven voor beschermde soorten zoals vleermuizen en steenmarter.

Bij een bezoek aan “De Nijenbeek” is het eerste wat opvalt de fantastische context waarin de ruïne ligt. De ongelooflijke verstille schoonheid van landschap en ruïne tezamen geven een sfeer die vrijwel onbeschrijfelijk is. De lange zichtlijnen in het zachte landschap vol met prachtige overgangen naar het water en begroeiing met daarin het landmark “De Nijenbeek”. Je hoort, voelt, ziet en ruikt de natuur waarin dit markante gebouw verankerd is. Bij nadere beschouwing van de ruïne zijn de diverse historische lagen, het eeuwenoude patina, de voelbare historie van eeuwen met daarin duidelijk herkenbaar de ‘recente’ oorlogsschade weer gegevens die tot de verbeelding spreken. Hoe leefden ze hier? Hoe zag het er uit? Wat speelde er allemaal op de dag van de beschieting? De Nijenbeek straalt een brok authenticiteit uit, onontgonnen en onaangetast als ruïne. Dit maakt het tot een unicum in Nederland, waar treft men in ons georganiseerde land nog een ruïne in originele ruïneuze staat aan? Tegelijkertijd oogt de Ruïne kwetsbaar in haar verval, hetgeen de uniciteit nog eens versterkt.

De eigenaren/gebruikers hebben door de eeuwen heen het gebouw gekoesterd en de plek met veel respect gebruikt. De huidige eigenaresse doet niets anders dan de eerdere eigenaren en heeft Braaksma & Roos Architecten gevraagd een onafhankelijke visie te formuleren voor “De Nijenbeek”, hoe ga je als cultuur minnende eigenaar met zo een icoon om? Herbouwen, laten vervallen, consolideren? Om de cultuurhistorische en bouwhistorische waarden van landschap en ruïne tezamen vast te stellen is door een ander bureau een bouwhistorisch onderzoek verricht.

De uiteindelijke visie moet dus worden geschetst in technologie vanuit een overkoepelend beeldvisie, dat vooral gevoed moet worden vanuit de aanwezigen (natuur-)waarden. Iets doen op deze plek is bijna onmogelijk zonder storingen te veroorzaken in de hoogwaardige Natura 2000 biotoop. Werken aan en gebruik maken van de ruïne betekent roeren in een hoogwaardig natuurgebied.

De Nijenbeek weten te koesteren zonder haar directe omgeving te storen is dus de uitdaging. Het aanvoelen en strategisch opereren binnen deze context is hier van groot belang. Het bijzondere, verstille, rustige en beschermde lege en oeroude landschap en de onlosmakelijke relatie met de ruïne, roept specifieke randvoorwaarden op voor de instandhouding.

Uit het eerste onderzoek hebben wij geconcludeerd dat er slechts één goede weg is om “De Nijenbeek” in zijn waarde te behouden. Deze visie heeft steun gekregen van de betrokken organisaties zoals het Gelders Genootschap en de Rijksdienst voor Cultureel erfgoed. De ruïne moet ongestoord de ruïne blijven, zonder interventie van publiek. De rust, de dieren, de natuur die er momenteel heersen en het karakter van de ruïne versterken zullen dan verdwijnen waarmee het karakter van “De Nijenbeek” ook naar de achtergrond verdwijnt. Om dit te verwezenlijken zijn er echter wel technische ingrepen nodig. “De Nijenbeek” moet zijn huidige staat behouden, en hiervoor is een consolidatie van het bestaande noodzakelijk. Tevens moet er gedacht worden over de vraag hoe de ruïne goed bereikbaar gemaakt kan worden voor periodieke inspecties en niet te vergeten het onderhoud. De ingrepen en herstelwerkzaamheden moeten uitgevoerd worden in lijn met de ruïne en de omgeving; terughoudend en in rust. Hiertoe zal de komende maanden een herstelplan opgesteld worden, om de toekomst van “De Nijenbeek” zeker te stellen en zodat plek en gebouw zo lang mogelijk onaangetast blijven, en op een eervolle manier overhandigd kunnen worden aan onze kinderen.

Schadetekening

Naast beschermende maatregelen zal de constructie van de ruïne aangepakt moeten worden. Daarbij kan gedacht worden aan het aanbrengen van nieuwe muurankers en draagbalken, herstel van metsel- en stucwerk, het veiligstellen van bouwsporen enzovoort. Het beschermen van de natuurwaarden van de omgeving zou hier ook bij betrokken moeten worden.

Consolidatie
Opname technisch onderzoek, 2014
Werkomschrijving
Consolidatie, 2014

Een nieuwe toekomst voor kasteelruïne De Nijenbeek

Het Haagse Architectenbureau Braaksma & Roos heeft in opdracht van Mevrouw A. barones van Lynden, eigenaresse van Landgoed De Poll, een visie opgesteld voor de ruïne De Nijenbeek. Daaraan voorafgaand is een bouwhistorisch onderzoek ingesteld en is archiefonderzoek uitgevoerd door de bouwhistorici H.A. van der Hoeve en Drs. W. Friso.

Bij de totstandkoming van de visie “De Revitalisatie van ruïne De Nijenbeek” zijn de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, het Gelders Genootschap, Monumentenzorg Gelderland, Provincie Gelderland en de gemeente Voorst nauw betrokken. Het consolidatieplan voor het behoud van ruïne De Nijenbeek is enthousiast ontvangen door het Samenwerkingsverband Cultuurhistorie Gelderland.

In de visie wordt aangegeven dat consolideren van de ruïne de beste oplossing is. Terug restaureren naar de situatie van vóór 12 april 1945 wordt sterk ontraden, gezien de ligging van de ruïne in de EHS en in het Natura 2000-gebied en de kwetsbaarheid van de omgeving. Landschap en ruïne vormen één geheel, dat volgens de visie van het architectenbureau goed beschermd dient te blijven. De stilte en de rust zouden niet verstoord moeten worden. Een functionele invulling van de ruïne, voor maatschappelijke doeleinden en bijeenkomsten, wordt door deskundigen dan ook sterk ontraden.

Het eventueel terug brengen van een gebruiksfunctie voor De Nijenbeek heeft behalve nadelen voor de natuur ook een zeer grote impact op de (wetenschappelijk-) cultuurhistorische waarden van het bestaande aangezien vele hedendaagse voorzieningen getroffen moet worden.

De ruïne De Nijenbeek is één van de weinige ‘ongeschonden’ ruïnes die Nederland nog rijk is. De komende jaren zullen de inspanningen gericht zijn op het consolideren en conserveren van de ruïne, zodat ook de komende generaties volop kunnen genieten van dit beeldbepalende monument in zijn waardevolle natuurlijke omgeving aan de IJssel.